ജ്യോതിർലിംഗങ്ങൾ+ ദ്വാദശ ജ്യോതിർലിംഗ സ്തോത്രം-

-ശിവനെ ജ്യോതിർലിഗ രൂപത്തിൽ ആരാധിക്കുന്ന ഭാരതത്തിൽ ഉള്ള 12 ശിവ ക്ഷേത്രങ്ങളാണു ദ്വാദശ ജ്യോതിർലിംഗങ്ങൾഈ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ഭാരതീയ സംസ്കാരവുമായി വളരെയധികം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇതിൽ തെക്കെ അറ്റത്തുള്ളതു രാമേശ്വരവും വടക്കുള്ളതു കേദാർനാഥുമാണ്. ഇവ ശൈവപുരാണങ്ങളുമായും ചരിത്രവുമായും അടുത്തുനിൽക്കുന്നു1 ) സോമനാഥൻ : സോംനാഥ് ക്ഷേത്രംഈ ക്ഷേത്രം ഗുജറാത്തിലെ സൗരാഷ്ട്രയിലുള്ള പ്രഭാസ് പട്ടണത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. ഈ ക്ഷേതം ഭാരതീയ സംസ്കാരത്തിൽ വളരെയധികം സ്വാധീനം ചെലുത്തിയിട്ടുണ്ട്.2 ) മഹാകാലേശ്വരൻ : ശ്രീ മഹാകാലേശ്വർ ക്ഷേത്രംമഹാകാലേശ്വര ക്ഷേത്രം മദ്ധ്യപ്രദേശിലെപുരാതന നഗരമായ അവന്തി അഥവാ ഉജ്ജെയിനിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.3 ) ഭീംശങ്കർ : ഭീമശങ്കർ ക്ഷേത്രംത്രിപുരാസുര വധവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഈ ക്ഷേത്രം മഹാരാഷ്ട്രയിലെ പൂനക്കടുത്തുള്ളസഹ്യാദ്രി കുന്നുകളിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.4 ) ത്രയംബകേശ്വർ : ത്രയംബകേശ്വർ ക്ഷേത്രംമഹാരാഷ്ട്രയിലെ നാസിക്കിനടുത്താണു ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഗോദാവരി നദി ക്ഷേത്ര പരിസരത്തു നിന്നാണു ഉദ്ഭവിക്കുന്നതു.5 ) രാമേശ്വർ : തമിഴ്നാടിനു തെക്കേ അറ്റത്തുള്ള രാമേശ്വര ദ്വീപിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. സേതുബന്ധനം ഇതിനടുത്താണു.6 ) ഓംകാരേശ്വർ : ഓംകാരേശ്വർ ക്ഷേത്രംമദ്ധ്യപ്രദേശിലെനർമ്മദാ നദീ തീരത്തുള്ള ദ്വീപിൽ ഈ അമലേശ്വര ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.7 ) വൈദ്യനാഥൻ : വൈദ്യനാഥ ജ്യോതിർലിംഗംജാർഖണ്ഡ് ദിയോഗാർഹിൽ ഈ പുരാതന ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.8 ) മല്ലികാർജ്ജുനൻ : മല്ലികാർജ്ജുന ക്ഷേത്രംആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ കുർണൂൽ ജില്ലയിൽ കാണപ്പേടുന്ന ശ്രീ ശൈലം മല്ലികാർജ്ജുന ക്ഷേത്രം ശില്പ്പകലകൾ കൊണ്ട് പ്രസിദ്ധമാണു.9 ) കേദാർനാഥ് : കേദാർനാഥ് ക്ഷേത്രംഹിമാലയത്തിൽ മഞ്ഞിനാൽ മൂടി കാണപ്പെടുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം വർഷത്തിൽ ആറുമാസം മാത്രമേ തറക്കുകയുള്ളു. ഹിമാചൽ പ്രദേശ്‌ സംസ്ഥാനത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചത് ആദി ശങ്കരാചാര്യരാണു.10 ) വിശ്വനാഥൻ : കാശി വിശ്വനാഥ ക്ഷേത്രംജ്യോതിർലിംഗ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പ്രസിദ്ധം ഈ ക്ഷേത്രമാണു. ഉത്തർപ്രദേശിലെ ബനാറസിൽ (കാശി / വാരണാസി) സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.11 ) നാഗേശ്വർ : നാഗേശ്വർ ജ്യോതിർലിംഗംഗുജറാത്തിലെ ദ്വാരകക്ക് സമീപം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.12 ) ഘൃഷ്ണേശ്വർ : ഘൃഷ്ണേശ്വർ മഹാരാഷ്ട്രയിലെ എല്ലോറ്ക്ക് സമീപം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നിർമ്മിച്ച ശിലാലിഖിതങ്ങൾ ഇവിടെ കാണാം.:::::::::: ദ്വാദശ ജ്യോതിർലിംഗ സ്തോത്രം ::::::::::പന്ത്രണ്ട് ജ്യോതിർലിംഗങ്ങളെക്കുറിച്ചും അവയുടെ സ്ഥാനത്തെകുറിച്ചും പ്രതിപാദിക്കുന്ന സംസ്കൃത സ്തോത്രമാണ് ദ്വാദശ ജ്യോതിർലിംഗ സ്തോത്രം. ആദിശങ്കരനാണ് ഇതിന്റെ കർത്താവ്.സൗരാഷ്ട്രേ സോമനാഥം ച ശ്രീശൈലേ മല്ലികാർജുനം.ഉജ്ജയിന്യാം മഹാകാലം ഓംകാരമമലേശ്വരം..പരല്യാം വൈദ്യനാഥം ച ഡാകിന്യാം ഭീമശങ്കരം.സേതുബന്ധേ തു രാമേശം നാഗേശം ദാരുകാവനേ..വാരണസ്യാം തു വിശ്വേശം ത്ര്യംബകം ഗൗതമീതടേ.ഹിമാലയേ തു കേദാരം ഘുഷ്മേശം ച ശിവാലയേ..ഏതാനി ജ്യോതിർലിംഗാനി സായം പ്രാതഃ പഠേത് നരഃ. സപ്തജന്മകൃതം പാപം സ്മരണേന വിനശ്യതി..ഏതേശാം ദർശനാദേവ പാതകം നൈവ തിഷ്ഠതി.കർമക്ഷയോ ഭവേത്തസ്യ യസ്യ തുഷ്ടോ മഹേശ്വരഃ..ഇതി ദ്വാദശ ജ്യോതിർലിംഗസ്തോത്രം സംപൂർണ്ണം.